W 2023 r. Prezes UOKiK wydał ponad 1000 decyzji z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów i nałożył ponad 612 mln zł kar.
Ponadto przeprowadził ponad 15 tys. kontroli sprawdzających jakość i bezpieczeństwo produktów.
To przykłady działań UOKiK w 2023 roku.
– Miniony rok można nazwać czasem małej rewolucji konsumenckiej. 1 stycznia 2023 r. weszły w życie przepisy zmieniające prawa każdego z nas. „Najniższa cena z 30 dni” - to najbardziej charakterystyczna zmiana, która jest tylko częścią dużego pakietu nowych praw objętych dyrektywą Omnibus. Niezwłocznie po wejściu w życie przepisów rozpoczęliśmy aktywne działania dając przedsiębiorcom możliwość dostosowania się do nowych regulacji. Aby zapewnić na rynku adekwatny poziom ochrony konsumentów, opracowaliśmy wyjaśnienia dotyczące prezentowania cen w promocji. Byliśmy również aktywni na arenie międzynarodowej. Od 1 lipca przewodniczymy pracom Międzynarodowej Sieci Ochrony Konsumentów (ICPEN). Wzmocnienie odpowiedzialnych wyborów konsumenckich – to hasło przewodnie i cel polskiej prezydencji. Chcemy w ten sposób inspirować działania służące konsumentom – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
OCHRONA KONSUMENTÓW
Ochrona zbiorowych interesów konsumentów i niedozwolone postanowienia umowne
W 2023 r. Prezes UOKiK wszczął 74 postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz dotyczących uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone, a także 209 postępowań wyjaśniających. Wydał 85 decyzji, w których nałożył łącznie ponad 422 mln zł sankcji pieniężnych na przedsiębiorców oraz blisko 2 mln zł kar na osoby zarządzające.
Prezes Urzędu wystosował również 438 wystąpień do przedsiębiorców z zakresu ochrony konsumentów. Ponadto 132 razy wydał istotny pogląd w sprawie dla osób walczących o swoje prawa w sądzie.
Najwyższa kara za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów w 2023 r. wyniosła ponad 160 mln zł. Sankcja została nałożona na Jeronimo Martins Polska za wprowadzanie klientów w błąd przez wprowadzenie tzw. tarczy antyinflacyjnej. Hasło reklamowe „Jeśli na naszej liście 150 najczęściej kupowanych produktów znajdziecie produkt w niższej cenie regularnej w innym sklepie, zwrócimy wam różnicę” nie pokrywało się z realnymi warunkami promocji, przez co klienci nie mogli skorzystać z niej na prezentowanych warunkach.
Istotne kary w łącznej kwocie ponad 72 mln zł zostały nałożone na spółkę AUTOCENTRUM AAA AUTO, wiodącego dealera samochodów używanych, która podawała nieprawdziwe informacje o cenie oferowanych pojazdów oraz stosowała klauzule abuzywne. W ogłoszeniach w internecie pomijała informacje, że do ceny pojazdu doliczona będzie obowiązkowa opłata w wysokości 1398 zł. Spółka nie informowała także, że na cenę w ogłoszeniu składa się koszt samochodu oraz produktu dodatkowego - ubezpieczenia.
W sektorze finansowym Prezes UOKiK m.in. nałożył na Deutsche Bank Polska 5,7 mln zł kary za jednostronną zmianę klauzul abuzywnych w umowach frankowych dot. kosztów wydawania zaświadczeń. Prezes UOKiK nakazał zwrot bezprawnie pobranych pieniędzy. Klienci nie powinni ponosić żadnych opłat w związku ze stosowaniem przez bank postanowień niedozwolonych, a w praktyce bank obciążał ich opłatami w wysokości nawet 2 tys. zł za wydanie zaświadczenia o spłacie kredytu. Jest to dokument niezbędny do wytoczenia bankowi procesu przy kredycie hipotecznych indeksowanym do CHF.
W sektorze telekomunikacyjnym Prezes Urzędu nałożył 46,6 mln zł kary na CANAL+ Polska za nierzetelne oferowanie konsumentom zawarcia równoległych umów. Zakwestionowano telefoniczne rozmowy sprzedażowe, w których zamiast informacji o sprzedażowym celu połączenia sugerowano, że konsumenci otrzymają bezpłatny prezent. Aby skłonić konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji, konsultanci CANAL+ wskazywali, że okoliczności nawiązywanego połączenia są wyjątkowe (np. że kontaktują się z działu wyróżnień) lub informowali o limitowanej liczbie pakietów.
Inspekcja Handlowa
Prezes UOKiK dba o bezpieczeństwo produktów w Polsce także przy pomocy Inspekcji Handlowej (IH). Urząd planuje, koordynuje i monitoruje kontrole prowadzone przez wojewódzkie inspektoraty Inspekcji Handlowej, a także analizuje ich wyniki. W 2023 r. Inspekcja Handlowa przeprowadziła łącznie ponad 15 tys. kontroli w zakresie ogólnego bezpieczeństwa produktów, oceny zgodności wyrobów z wymaganiami oraz pozostałych kontroli dotyczących produktów nieżywnościowych i usług (w tym obowiązków informacyjnych przedsiębiorców).
UOKiK jest odpowiedzialny również za zarządzanie systemem monitorowania i kontrolowania jakości paliw: IH w 2023 r. przeprowadziła łącznie ponad 1850 kontroli benzyny, oleju napędowego, gazu LPG.
Na szczególną uwagę zasługują kontrole produktów przeznaczonych dla najmłodszej grupy konsumentów, tj. zabawki, wózki dziecięce i artykuły dla dzieci. Kontrole objęły także żarówki LED, sprzęt AGD (lodówki, pralki, zmywarki) w zakresie zużycia zasobów – wody i energii, wyroby pirotechniczne jako szczególnie niebezpieczne, powszechnie użytkowany sprzęt elektryczny – płyty indukcyjne, oprawy oświetleniowe oraz produkty sezonowo popularne – grille elektryczne, gazowe, hulajnogi sportowe, kaski rowerowe czy okulary przeciwsłoneczne.
Dodatkowo Urząd/ IH realizowała kontrole we współpracy z Krajową Administracją Skarbową (organami celnoskarbowymi) w procedurze dopuszczenia produktu do obrotu na jednolity rynek. W wyniku tej współpracy w 2023 r. UOKiK zrealizował 3 projekty (dot. bezpieczeństwa wyrobów pirotechnicznych, okularów przeciwsłonecznych, grilli wielorazowych).
Bezpieczeństwo produktów i nadzór rynku
Ochrona konsumentów obejmuje również bezpieczeństwo produktów. UOKiK analizuje wyniki kontroli Inspekcji Handlowej i napływające sygnały, w szczególności skargi konsumenckie oraz powiadomienia od organów nadzoru innych państw członkowskich UE w ramach unijnego systemu RAPEX. Głównym jego celem jest szybka wymiana informacji na temat produktów stwarzających zagrożenie. W systemie znajdują się także dane o działaniach, jakie podjęły państwa członkowskie bądź sami przedsiębiorcy, aby wykluczyć lub ograniczyć obrót niebezpiecznymi produktami.
W 2023 r. Prezes UOKiK zainicjował 138 spraw z zakresu ogólnego bezpieczeństwa produktów, w tym 88 czynności wyjaśniających oraz 50 postępowań administracyjnych. W 2023 r. Urząd otrzymał 356 dobrowolnych powiadomień od przedsiębiorców o produktach stwarzających zagrożenie.
Ponadto Prezes UOKiK zainicjował 291 spraw z zakresu zgodności wyrobów z unijnymi wymaganiami, w tym 113 czynności wyjaśniających oraz 178 postępowań administracyjnych. Do systemu Safety Gate/RAPEX UOKiK przekazał 151 zgłoszeń, które dotyczyły ponad 1,4 mln sztuk produktów. Najwięcej zgłoszeń dotyczyło zabawek.
Laboratoria
Badania laboratoryjne służą eliminowaniu z rynku produktów niespełniających wymagań lub stwarzających zagrożenie dla konsumentów. W 2023 r. laboratoria UOKiK zbadały łącznie ponad 1800 próbek w związku z kontrolami IH, w których oznaczono ponad 18 tys. parametrów.
Legislacja
1 stycznia weszły w życie ważne zmiany w systemie ochrony konsumentów wynikające z implementacji dyrektywy Omnibus. Dzięki nowym regulacjom łatwiej jest walczyć z takimi niekorzystnymi dla konsumentów zjawiskami jak podwójna jakość produktów w różnych krajach, wykupywanie biletów na koncerty przez boty czy fałszywe opinie w internecie. W szczególności zaś uregulowana została kwestia prezentacji obniżek cen w celu przeciwdziałania fikcyjnym promocjom. Aby ułatwić przedsiębiorcom dostosowanie się do nowych przepisów w tym zakresie, opracowaliśmy specjalne wyjaśnienia.
Edukacja
W ostatnich latach UOKiK skupia się na intensywnej edukacji młodych konsumentów. Kontynuowaliśmy projekt dla przedszkolaków „ABC Małego Konsumenta”, który w przyjazny i przystępny sposób, łącząc naukę z zabawą, przybliżał najmłodszym podstawowe pojęcia i zasady dotyczące robienia zakupów. W ramach tej inicjatywy, w latach 2022-2023, zostało przeszkolonych 561 nauczycieli przedszkolnych. W zajęciach uczestniczyło 15 417 dzieci z 501 przedszkoli.
Wśród uczniów szkół ponadpodstawowych realizowaliśmy program „Młodzież z pr@wem na czasie” dotyczący promocji praw konsumenta w internecie oraz przybliżenia kwestii związanych z cyberbezpieczeństwem oraz oszustwami w sieci. Łącznie odbyło się 980 zajęć w 150 szkołach z całej Polski, wzięło w nich udział 23 124 uczniów.
Profil UOKiK na Instagramie obserwuje już ponad 30 tys. osób. Działania Prezesa UOKiK wobec influencerów spotkały się z poparciem wśród internautów, są także doceniane przez branżę public relations. W 2023 roku kampania #Oznaczamreklamy zdobyła wyróżnienie za nowoczesną edukację twórców na Influencers Live Wrocław – jednym z największych wydarzeń dla Twórców Internetowych w Europie, a także Brązowy Spinacz w kategorii walka z dezinformacją w konkursie „Złote Spinacze” – największym konkursie PR w Polsce.
Rok 2023 przyniósł nową odsłonę portalu prawakonsumenta.uokik.gov.pl - zmieniliśmy szatę graficzną i zaktualizowaliśmy treść z uwzględnieniem najnowszych przepisów.
Urząd współorganizował także cykl dwunastu webinarów edukacyjnych, które poruszały najbardziej istotne i aktualne dla konsumentów tematy. Ponadto udostępniliśmy nowe narzędzie edukacyjne – podcasty. Są one dostępne na https://prawakonsumenta.uokik.gov.pl/ oraz Spotify i YouTube.
Od 2020 roku działa nasz kalkulator wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego a od 2021 roku kalkulator zmiany oprocentowania kredytu hipotecznego, dzięki któremu można sprawdzić, o ile orientacyjnie wzrośnie rata kredytu po wzroście stóp procentowych. Z kalkulatora wcześniejszej spłaty internauci skorzystali już ponad pół miliona razy, a z kalkulatora zmiany oprocentowania ponad 4 miliony razy.