Poradnik Konsumenta

Zasady zawierania umów sprzedaży z konsumentami zostały uregulowane w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 141, poz. 1176 ze zm.).

Ustawę stosuje się do dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą, a także do umowy dostawy i sprzedaży komisowej oraz odpowiednio do umowy o dzieło. Ustawa nakłada na sprzedawcę szereg obowiązków względem konsumenta oraz określa zasady postępowania w przypadku sprzedaży towaru wadliwego (niezgodnego z umową).

Odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest całkowicie nową instytucją prawną. Instytucja ta zastąpiła dotychczasową odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Zmienione zostały przesłanki odpowiedzialności (zamiast wady fizycznej występuje niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową), okres trwania odpowiedzialności, uprawnienia konsumenta oraz reguły dowodowe.

Z odpowiedzialnością sprzedawcy mamy do czynienia, gdy zakupiony towar konsumpcyjny okaże się niezgodny z umową. Przez pojęcie towaru konsumpcyjnego rozumie się rzeczy ruchome nabyte przez osobę fizyczną w celu niezwiązanym z działalnością gospodarczą lub zawodową. W rozumieniu ustawy towarem konsumpcyjnym nie jest energia elektryczna, gaz i woda, chyba że są sprzedawane w ograniczonej ilości lub w określonej objętości. Przepisów ustawy nie stosuje się również do sprzedaży egzekucyjnej oraz sprzedaży dokonywanej w postępowaniu upadłościowym lub innym postępowaniu sądowym. Odpowiedzialność sprzedawcy dotyczy natomiast rzeczy zarówno nowych, jak i używanych.

Kluczowym pojęciem dla określenia odpowiedzialności sprzedawcy jest niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową. Chodzi tu nie tylko o usterki fizyczne rzeczy, ale również brak cech właściwych dla towarów tego rodzaju czy brak właściwości, o których istnieniu konsument był zapewniany.

Z prawnego punktu widzenia zgodność towaru z umową oznacza, że:

1. towar nadaje się do celu, do jakiego jest zwykle używany,
2. jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju,
3. towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela (w szczególności uwzględnia się zapewnienia wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar maje zachować).

W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości, towar jest zgodny z umową, gdy odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki czy wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. Brak którejkolwiek ze wskazanych wyżej cech (właściwości) oznacza, że towar jest niezgodny z umową i rodzi po stronie sprzedawcy odpowiedzialność względem kupującego. Ustawa poszerza pojęcie niezgodności towaru z umową również na przypadki nieprawidłowości w zamontowaniu lub uruchomieniu towaru, jeżeli czynności te zostały wykonane przez osobę, za którą ponosi odpowiedzialność sprzedawca albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży. Sprzedający ponosi odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową tylko wtedy, gdy niezgodność ta występowała w chwili wydania towaru. Jednocześnie ustawa wprowadza bardzo korzystne dla konsumenta domniemanie prawne. W przypadku stwierdzenia niezgodności towaru przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania towaru. Konstrukcja ta odwraca ogólne reguły dowodowe. W przypadku ujawnienia niezgodności we wskazanym terminie, to sprzedawca pod rygorem przegrania sprawy będzie musiał wykazać, iż towar był zgodny z umową. Odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru z umową nie ma miejsca jedynie wtedy, gdy kupujący o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru z umową w przypadku stwierdzenia jej przez konsumenta przed upływem dwóch lat od wydania towaru (w przypadku rzeczy używanych okres ten może być przez strony skrócony, ale nie może być krótszy niż jeden rok).

Podstawowym warunkiem dochodzenia odpowiedzialności jest zawiadomienie sprzedawcy o stwierdzeniu takiej niezgodności w terminie dwóch miesięcy. Niedopełnienie tej powinności powoduje utratę uprawnień konsumenta. Na wytoczenie powództwa przed sądem konsument ma rok od zawiadomienia sprzedawcy o niezgodności. Termin ten nie może być jednak krótszy niż dwa lata od wydania towaru. Zatem jeśli kupujący wykryje niezgodność towaru z umową w terminie trzech miesięcy od dnia jego wydania, to na zgłoszenie żądania i skierowanie powództwa do sądu ma 21 miesięcy. Jeżeli natomiast stwierdzi niezgodność po 23 miesiącach od wydania towaru, swoje roszczenie musi zgłosić w terminie jednego roku.

W przypadku wystąpienia niezgodności towaru z umową konsument może domagać się od sprzedawcy doprowadzenia towaru konsumpcyjnego do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy (nieodpłatność naprawy i wymiany oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia). Prawo wyboru między naprawą a wymianą rzeczy przysługuje konsumentowi i jest wiążące dla sprzedawcy.

W szczególnych przypadkach konsument może od umowy odstąpić lub żądać obniżenia ceny. Ma to miejsce, gdy:

1. naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów (przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia),
2. sprzedawca nie zdoła naprawić albo wymienić rzeczy w odpowiednim czasie (przy określeniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru i cel jego nabycia),
3. naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności.

Sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się do żądania konsumenta w terminie 14 dni. Jeżeli nie uczyni tego, uważa się, że uznał roszczenia konsumenta za uzasadnione. Zasad określonych wyżej nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru z umową. W szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową lub przez wybór prawa obcego.

W przypadku zaspokojenia roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, sprzedawca może dochodzić odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej.